عقل ، روح و نفس

2016-11-06 19:16:32

عقل ، روح و نفس سه موضوع بسیار پیچیده و قابل بحث است و مدارس و مذاهب فکری در تعریف این سه موضوع با هم تفاوت دارند. در این قسمت فقط به معتقدات اسلامی در این سه مورد بحث می شود .
نفس و روح در معتقدات اسلامی به ذات خداوند سبحانه و تعالی نسبت داده میشود و روح عبارت از جسم نورانی و طاقت بزرگ و بلند است و عدۀ باین عقیده اند که روح خالد یعنی دائمی بوده و به امر خداوند به جسد انسان داخل میشود و عدۀ دیگر باین عقیده اند که روح میمیرد و ذایقه مرگ را می چشد به دلیل اینکه نفس است و هر نفس باید ذائقه مرگ را بچشد. اختلاف در طبیعت روح و نفس است و این رابطه بسیار پیچیده و مبهم و معقد میباشد و در بسا موارد در مورد آن اشتباه و غلطی و اندماج یا یکجائی صورت می گیرد و بعض اوقات روح مکان نفس استفاده میشود و گفته می شود که روح همانا نفس است و در بعض اوقات و حالات بر عکس گفته میشود که روح از نفس متفاوت و جدا است . ابن تیمیه روح را قوت مدبر و تدبیر کننده در بدن انسان می داند که در وقت مرگ از انسان جدا میشود و این روح است که در بدن انسان نفخ شده و در وقت مرگ از انسان جدا میشود .
علما اتفاق دارند که روح از عالم امر بوده و متعلق به صفات خداوند است و تحت تصرف زمان و مکان نمی باشد و اما نفس است که انسانرا به عمل خیر و شر دعوت می کند و بعض اوقات نفس به بدن نیز اطلاق میشود و نفس انسان گفته میشود.
« و یسالونک عن الروح قل الروح من امر ربی و ما أوتیتم من العلم إلا قلیل » ( الإسراء :72 )، از تو ( محمد) از روح سؤال می شود بگو روح از امر خداوند است و برای من از علم بسیار کم داده شده است ، به معنی دیگر از امر روح علم ندارم . آیۀ مبارکه تأکید میکند که فهمیدن روح مشکل است و عقل بشر به حقیقت آن درک کرده نمی تواند و امر روح و فهم آن مخصوص خداوند میباشد .
« فإذا سویته و نفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین » ( الحجر: 29) . در این آیه روح خلق شده از روح خداوند است . « لا تیأسوا من روح الله إنه لا ییأس من روح الله إلا قوم الکافرون » در این آیه از روح الله ذکر شده و مقصد حقیقی آن درک نمیشود و عدۀ باین عقیده و نظر اند که مفصد از روح ذات خداوند است که انکار از آن انکار از ذات خداوند است و عده باین نظر اند که مقصد از روح در این آیه رحمت و کلمه است .

کلمۀ روح در قرآن کریم به معانی متعدد ذکر گردیده مثلا :
* خلق و رحمت : خداوند می فرماید : « یاأهل الکتاب لا تغلوا فی دینکم و لا تقلولوا علی الله إلا الحق إنما المسیح عیسی ابن مریح رسول الله و کلمته القاها إلی مریم و روح منه فأمنوا بالله و لا تقولوا ثلاثة انتهوا خیرا لکم إنما الله إله واحد سبحانه أن یکون له ولد له ما فی السموات و ما فی الأرض و کفی بالله وکیلا» ( النساء :171 ).
* نجات و قوت و قدرت : ( یوسف:87).
* وحی و نبوت :النحل:2 و غافر:15 و الشوری:52*.
* ایمان و هدایت و برهان و حکمت: المجادله:22.
* ملک مقرب:البقره:87 - 253.
* صفت عیسی بن مریم : النساء:171و التحریم:12.
* سبب زندگی و اتصال به بدن : السجده:9 و الحجر:29).

روح و نفس: بعض علماء مسلمین بین روح و نفس فرق میکنند و می گویند: روح از امر خداوند است و به مثابه سر زندگی است و در ماهیت خود با نفس متفاوت میباشد و نفس محاسبه میشود و عذاب می بیند و نفس را به سه نوع تقسیم میکنند:
1- نفس المطمئنة.
2- نفس الوامة.
3- نفس الأمارة.

روح و عقل و نفس و جوف :
* روح از امر خداوند است و از روح جز خیر چیزی صادر نمیشود به دلیل اینکه ازامر الله است.
* عقل وسیلۀ است که خداوند برای نفس آنرا تسخیر کرده است . تفکر تنها بوسیلۀ عقل تکمیل نمیشود و نفس است که عقل را به حرکت می آورد.
* قلب کلید عقل است .
* نفس جزء در ترکیب انسان است که مربوط به عالم مادیات است و میمیرد و قطع میشود و زنده می گردد به امر خداوند.
* جوف در سینه است که در آنجا قلب موقعیت دارد.
احکامی که بالای ارواح اجراء می شود بالای اجساد اجراء و عملی نمیشود.
نفس سبب گناه میشود و انسان چون عقل دارد و به سبب عقل مسئولیت میداشته باشد و عقل میتواند نفس را رهبری صحیح کند . روح پاک سبب گناه نمیباشد. الله أعلم /
عقل را در شماره آینده مفصل توضیح خواهم داد إن شاء الله .