موضوع سورۀ التحریم

2018-01-19 20:49:59

برادر گرامی القدر عبدالسلیم از سویدن در مورد نزول سورۀ التحریم سؤال داشتند و نظر به اهمیت آن بصورت خلاصه تقدیم می شود و امید است دانشمندان عزیز در مورد آن معلومات مفصلتر بنویسند .
مشکل بزرگ جامعه ای اسلامی افغانستان خصوصا مشکل دانشمندان عزیز ما در این استکه موضوعات اسلامی را بصورت واضح بحث نمی کنند و می گذارند تا مخالفین اسلام آنرا بصورت غیر صحیح بحث و به هدف تخریب به مسلمانان تقدیم نمایند . قصه ای سورۀ التحریم و الأحزاب و سائر حکایت ها که در قرآن کریم آمده و ارتباط به رابطه رسول اکرم صلی الله علیه وسلم و خانواده اش استدر جامعه افغانی بحث نمی شود و عده تصور میکنند که بحث در زنده گی خصوصی رسول اکرم صلی الله علیه وسلم از جملۀ اسرار داخل منزل اواست در حالیکه قرآن کریم از آن بصراحت یاد میکند . سورۀ التحریم که موضوع بحث است حقیقت جامعه آنزمان را نشان میدهد و از رابطه زنان رسول اکرم صلی الله علیه وسلم با یکدیگر شان و رابطه هر کدام شانرا با رسول الله تمثیل و حکایت میکند و همچنان تغییرات اجتماعی که بعد از هجرت در نظام زندگی خانواده گی مسلمانان پیش آمد پرده بر میدارد .
در این بحث از آیۀ 1 تا 5 را انتخاب شده و ترجمۀ این آیات را می آوریم و امید است هموطنان گرامی به اصل آیات مراجعه فرمایند و ترجمه را هر آیۀ را با اصل آن مطالعه فرمایند .
« ای پیامبر ، چرا برای خشنودی همسرانت ، آنچه را خدا برای تو حلال گردانیده حرام می کنی؟ خدا {است که } آمرزنده مهربان است ، وخدا سرپرست شماست ، و اوست دانای حکیم * قطعاخدا برای شما {راه} گشودن سوگندهایتان را مقرر داشته است ، و خدا سرپرست شماست ، و اوست دانای حکیم * و چون پیامبر با یکی از همسرانش سخنی نهانی گفت ، و همین که وی آنرا را {به زن دیگر } گزارش داد و خدا{پیامبر} را بر آن مطلع گردانید {پیامبر} بخشی از آن را اظهار کرد و از بخشی {دیگر} اعراض نمود ، پس چون مطلب را به آن {زن} خبر داد ، وی گفت :« چه کسی این را به تو خبر داده؟» گفت :« مرا دانای آگاه خبر داده است .» * اگر {شما دو زن } به درگاه خدا توبه کنید {بهتر است }، واقعا دلهایتان انحراف پیدا کرده است * و اگر علیه او به یکدیگر کمک کنید ، در حقیقت ، خدا خود سرپرست اوست ، و جبرائیل و صالح مؤمنان{نیز باور اویند} و گذشته از این ، فرشتگان {هم} پشتیبان{او } خواهند بود* اگر پیامبر، شما را طلاق گوید، امید است پروردگارش همسرانی بهتر از شما : مسلمان ، مؤمن ، فرمانبر،توبه کار،عابد ، روزه دار ، بیوه و دوشیزه به او عوض دهد.».
سورۀ التحریم مدنی است یعنی بعد از هجرت در مدینه منوره نازل گردیده و تعداد آیات آن 21 آیه میباشد .
سورۀ التحریم زندگی خانواده گی و شخصی و رابطه بین زنان پیامبر و بین پیامبر و زنان شانرا نشان میدهد و از جانب دیگر مداخله ای آسمان را در ادارۀ و تنظیم بیت نبی صلی الله علیه و سلم که بیت مبارک و مدرسۀ اجتماعی برای امت بود نشان میدهد . زنده گی رسول اکرم صلی الله علیه وسلم و خانه ای رسول الله از جملۀ اسرار نیست که پنهان باشد درحالیکه زنده گی خانواده گی دیگران همه از جملۀ اسرار است و تمام زنده گی خانواده گی رسول اکرم نمونه برای امت است .
اراده ای الله سبحانه بود که دین اسلام توسط یک انسان کامل به بشریت برسد و رسول از جملۀ خودانسانها با طبیعت انسانی اما با کمال و مقام ارجمند و حمایت الهی باشد و رسول الله مانند دیگران انسان باشد از لذتهای دنیا لذت و از مشکلات آن رنج ببرد ، گرسنه شود ، تشنه شود و ازدواج کند و لذت جنسی و بالآخره ذائقه مرگ رابچشد . قرآن کریم مسلمانان را هوشدار میدهد که رسول اکرم را به مقام الوهیت نرسانند و به انسانیت و انسان بودن آن تأکید میکند.
زنان رسول اکرم صلی الله علیه و سلم که أمهات مؤمنین اند انسان بودند و با طبیعت انسانی خلق شده بودند و همچنان معصوم نبودند و در طبیعت انسانی زن بودند و مانند سائر زنان خواهش داشتند که زن خاص شوهر خود باشند وهر کدام از ایشان کوشش میکرد تا رسول الله به او نسبت به دیگران نزدیکتر باشد و حتی أم المؤمنین از زیبائی و جمال بی بی جوهریة و زینب رنج می برد با اینکه زن پسندیده آنحضرت بود .
سورۀ التحریم درمقدمه زنده گی شخصی رسول الله را همراه با عاطفه و احساسات انسانی بین زنان شان و بین او و زنان شان تعریف میکند و عواطف بشری و احساس انسانی را در رابطه خانواده گی و تأثیر آنرا در بین افراد خانواده برای جامعه اسلامی نشان میدهد . در بین هر خانواده مشکلات پیش میشود. سورۀ مبارکه آغاز و ظهور مشکل را تعیین نمی کند و اما روایات صحیح آغاز مشکل را بعد از ازدواج آنحضرت با أم المؤمنین زینب بنت جحش میداند.
حکایت و دلائل ازدواجهای رسول اکرم صلی الله علیه وسلم بسیار است که از حوصلۀ این تحقیق بالاتر میباشد خواهشمندم هموطنان عزیز به کتاب سیرت معتبر مراجعه فرمایند خصوصا به کتب تفسیر و ابن حزم « جوامع السیرة و سیرة ابن هشام ».
زنان رسول اکرم صلی الله علیه وسلم همه با طبیعت انسانی خلق شده بودند و زنان پیامبر در داشتن عطوفت و طبیعت انسان با دیگر زنان تفاوت نداشتند و طبیعت انسانی در یک انسان عیب نیست زیرا خداوند بشر را با طبیعت انسانی و عواطف بشری خلق کرده است . همانطور که همه زنان میخواهند محبت و عاطفه شوهر را نسبت به دیگران بخود معطوف داشته باشد زنان پیامبر صلی الله علیه و سلم هر کدام همین قصد و هدف را داشتند و با اینکه به آنحضرت بصفت رسول و نبی ایمان آورده بودند همسران او نیز بودند و در خانه زن و شوهر بودند ، یک روز خوش و ممکن یکروز خفه می بودند و این حقیقت رابطۀ بین زن و شوهر از خلقت آدم تا روز قیامت است . اکثریت زنان رسول اکرم صلی الله علیه و سلم بیوه و بزرگسال بودند و در بین أمهات المؤمنین تنها بی بی عائشه جوان و باکره بود و زن جوان جای شک نیست که نسبت به سالخورده با عاطفه تر و نازدانه تر میباشد و این هم یک امر طبیعی است و عیب نیست .
اشاره شد که روایات حکایت میکند که مشکل بین زنان رسول الله که سورۀ التحریم از آن خبر میدهد بعد از ازدواج زینب و جوهریة رخ داده و برای دقت بیشتر لازم است تا این دو بی بی را معرفی بیشتر تمائیم.
زینب بنت خزیمه با عبیده بن الحارث بن عبدالمطلب که در غزوه بدر شهید شدازدواج نموده بود و در بین زنان رسول الله زینب در حیات رسول اکرم وفات کرد . همچنان روایت است که شوهر زینب قبل از ازدواج اش با رسول الله عبدالله بن جحش الأسدی که در بدر به شهادت رسید بود و این قول رجحت دارد و نزدیک به حقیقت است . سورۀ الأحزاب یک مقدار ازقصۀ ازدواج زینب را با غلام آزاد شده رسول اکرم بنام زید حکایت میکند . أم المؤمنین عائشه رضی الله عنها از زیبائی و جمال و قرابت او با رسول الله که دختر عمه ای آنحضرت بود به تشویش شد.
با وجود قرابت و زیبائی های زینب و جوهریه بی بی عائشه مقام ارجمند را در منزل آنحضرت داشت . دوست داشتن یک عمل روانی و معنوی و روحی و نفسانی است که نمیتوان آنرا انکار نمود و رسول اکرم صلی الله علیه و سلم با اینکه نبی و رسول بود اما از جملۀ انسانها بود و طبیعت انسانی داشت . قرآن کریم انسان بودن آنحضرت را تأیید میکند و می گوید: « سبحان ربی ! هل کنت إلا بشراًرسولا؟».
زندگی رسول اکرم صلی الله علیه و سلم چنانکه أم المؤمنین عائشه روایت می کند همه اش محبت و رحمت و شفقت و دوستی با همسران و مردم بود ، بی بی عائشه اضافه میکند که رسول اکرم با زنان خود مهربان ، کریم و حسن معامله داشت و در امور خانه با زنان خود کمک میکرد.( السیوطی فی الجامع الصغیر عن ابن سعد و این عساکر عن عائشه).
از ناحیه اقتصادی خانوادۀ رسول الله صلی الله علیه و سلم حتی بعد از فتوحات مشکلات زیاد داشت و اکثر اوقات در منزل زنان رسول الله آتش روشن نمی شد . در سورۀ احزاب می خوانیم که زنان آنحضرت خواهش زیادت در مصارف را نمودند و خواهش شان مشکلات خانواده گی را خلق کردو خداوند برای زنان رسول الله دو راه را پیشنهاد کرد: انتخاب االله و رسول الله و آخرت یا جدائی یعنی طلاق و اما زنان رسول اکرم خدا و رسول الله و آخرت را انتخاب کردند و در مقابل مشکلات صبر کردند.
زندگی در منزل رسول اکرم صلی الله علیه وسلم در سایۀ نبوت و رسالت و ایمانداری کامل خالی از عاطفه و شعور و خصوصیت های بشری نبود و همسران پیامبر صلی الله علیه وسلم بشر بودند و مانند دیگر انسانها گرسنه و مریض و خفه و خوش می بودند و در یک وقت با یکدیگر خفه و آزرده نیز می شدند و هر زن کوشش میکرد تا شعور و عاطفه شوهر را بیشتر بخود جلب کند. بطور مثال ابن اسحاق از أم المؤمنین بی بی عائشه روایت میکند : همینکه جویریة را دیدم از او خوشم نیامد و فکر کردم که با زیبائی که دارد میتواند محبت رسول الله را نسبت به من بدست بیاورد . بی بی عائشه اضافه میکندکه راجع به صفیه به رسول کلام خوب نگفتم و از گفتارم رسول الله خوش نشد. هنگامیکه سورۀ الأحزاب نازل شد بی بی عائشه می گوید که من خداو رسول الله و آخرت را انتخاب کردم و از رسول الله خواستم تا انتخاب مرا به همسران دیگر خود حکایت نکند و رسول الله جواب داد من را خداوند معلم و آسان ساز مبعوث کرده و اگر هر کدام از همسرانم راجع به انتخاب تو سؤال کندحقیقت را می گویم « إن الله تعالی لم یبعثنی معنفا، و لکن بعثنی معلما و میسرا لا تسألنی امرأة منهن عما اخترن إلا أخبرتها » مسلم .
نسبت به واقعه ای که در مورد آن سورۀ التحریم نازل شد ، دعوت دو زن از زنان پیامبر صلی الله علیه و سلم به توبه است و همچنان دعوت خانواده ها برای تربیت و حمایت نفس و خانواده از آتش . چون پیامبر صلی الله علیه وسلم با یکی از همسرانش سخنی نهانی گفت ، و همین که وی آن را { به زن دیگر} گزارش داد و خداوند {پیامبر} را بر آن مطلع گردانید{پیامبر} بخشی از آن را اظهار کرد و از بخشی {دیگر} اعراض نمود ، پس چون {مطلب} را به آن {زن} خبر داد ، وی گفت : « چه کسی این را به تو خبر داده؟» گفت : « مرا آن دانای آگاه خبر داده است .» . آیۀ بعدی خداوند توبه را می آورد و میخوانیم : اگر توبه نکنند{زنان پبامبر} در آن حالت طلاق و تبدیل زنان به زنان دیگر که صفات ذیل را داشته باشند: مسلمان ،مؤمن،فرمانبردار،توبه گار،عابد، روزه دار،بیوه و دوشیزه به او عوض دهد.
واقعۀ که در سورۀ التحریم ذکر یافته یکی از مثالهای در زنده گی رسول اکرم صلی الله علیه وسلم با زنانش و زندگی زوجیت است . در مورد نزول این سوره روایات متعدد آمده. امام بخاری رویت کرده از ابراهیم بن موسی بخاری روایت می کند که هشام بن یوسف از ابن جریح از عطا از عبید بن عمیر از عائشه روایت می کند که گفت: رسول الله صلی الله علیه و سلم در منزل زینب بنت جحش عسل خورد و نزد او باقی ماند و با او نزدیک شدو حفصه و عائشه از آنحضرت سؤال کردند و آنحضرت جواب داد که نزد زینب عسل خورده و قسم یاد کرد که نزد او بر نمی گردد و گفت این موضوع را به کسی حکایت نکنند و رسول الله آنچه برایش حلال بود بر خود حرام ساخت و آیه کریمه می گوید: « لم تحرم ما أحل الله لک » چرا آنچه را خداوند برای تو حلال ساخته حرام می نمائی ؟. یعنی عسل خوردن آن حلال است. رسول اکرم صلی الله علیه و سلم از حکایت اطلاع یافت و یاد کرد که بیکی از ایشان یک ماه نزدیک نشود.
روایت دیگر را امام نسائی از انس روایت می کند که : رسول الله بایکی از زنانش نزدیک شد و بخاطر عائشه و حفصه برای خود نزدیک شدن راحرام ساخت و این آیه نازل شد .
روایت سوم را ابن جریر و ابن اسحاق این طور می آورند : رسول اکرم صلی الله علیه وسلم با ماریه مادر پسرش ابراهیم در منزل حفضه نزدیک شد و حفصه این حالت را اهانت برای خود دانست و رسول الله برایش وعده داد که ماریه را برخود تحریم میکند یعنی دیگر با او نزدیک نمیشود و از حفصه خواست تا این موضوع را کتمان کند اما حفصه عائشه را با خبر ساخت.

بعد از این مقدمه به اصل موضوع سورۀ التحریم بر می گردیم :
سورۀ التحریم در آغاز عتاب به رسول اکرم است و خدواند رسولش را عتاب میکند باین معنی که جواز نیست مؤمن بالای نفس خود آنچه را خداوند حلال گردانیده حرام سازد و رسول الله صلی الله علیه وسلم بالای خود خوردن عسل و نزدیک شده به ماریه را تحریم شرعی نکرده بود بلکه تصمیم به دوری از همسران خود گرفته بود و به مجرد این تصمیم مورد عتاب قرار گرفت و علت عتاب آنچه را خداوند حلال ساخته بود بر خود قصدا به خاطر رضایت یک شخص حرام ساخت و به تعقیب این قصد رسول الله خداوند میفرماید : « و الله غفور رحیم » باین معنی که دوری کردن موجب محاسبه است و مغفرت و رحمت را می خواهد. و کفاره قسم را خداوند معرفی می کند.
از مطالعه نص قرآن کریم مرحلۀ خاص از مراحل تاریخ بشری را مطالعه می نمائیم ، مرحلۀ که انسان با آسمان ارتباط مستقیم داشت و آسمان در زنده گی مردم بصورت مستقیم و علنی و با تفصیل مداخله داشت .این سوره حالت زنده گی خانواده گی رسول الله رانشان می دهد و انسان بودن آن حضرت را تثبیت می کند انسان ارجمند و دارای مقام عالی و جلیل نزد الله سبحانه و تعالی انسانی که دارای ضعف و قوت بود . واقعه ای که سورۀ التحریم می آورد برای مسلمانان درس تربیت و تشکیل خانواده و حمایت خانواده را در دنیا و آخرت میدهد و تربیت و حفظ شرف خانواده و حمایت افراد آن از آتش دوزخ مهمترین درس است که سورۀ التحریم برای ما می دهد .

نوت : برای تفصیلات بیشتر به : فی ظلال القرآن ، سید قطب ، صحیح مسلم و صحیح بخاری و ابن اسحاق و ابن جریر مراجعه فرماید .
با تقدیم احترام / فضل غنی مجددی